Geçen hafta Senegal’in başşehri Dakar’da düzenlenen Feed Africa Summit (Afrika’yı Besle Zirvesi) kıtanın varlıklı kaynakları ve iş gücüne karşın besin konusunda dışa bağımlılığını bir sefer daha gözler önüne serdi.
Afrika Kalkınma Bankası (AfDB) tarafından organize edilen tepede, kıtanın kalkınma ortakları Afrika’da besin egemenliğinin sağlanabilmesi için gelecek 5 yıl için toplam 30 milyar dolar finansman kelamı vermişti.
Bu kaynakla Afrika’daki tarım projelerinin desteklenmesi ve besin ithalatının azaltılması hedeflense de sayılar kıtanın besin ithalatının her geçen yıl arttığını ortaya koyuyor.
AfDB bilgilerine nazaran, Afrika 2015’te 35 milyar dolarlık besin ithalatı yaparken bu sayı 7 yıl içinde 2 katına çıkarak 70 milyar dolara ulaştı. Tüketim alışkanlıklarının değişmesi ve besine olan talebin artmasıyla 2025’te besin ithalatının 110 milyar doları aşması bekleniyor.
frika en çok tahıl, sıvıyağ, şeker, et ve süt eserleri üzere temel besin unsurlarında dışa bağımlıyken kakao, kahve, çay ve baharat üzere eserleri ihraç ediyor. Meğer uzmanlar, Afrika’nın, dışarıdan satın aldığı temel besin hususlarının neredeyse tamamını üretebileceğini ve bu ziraî üretimin değerli bir istihdam oluşturabileceğine işaret ediyor.
Afrika’nın besin talebini kendi kendine karşılaması için tarım bölümüne yatırım değer arz ederken, ithal eserlerin lokal alternatifleriyle de ithalat sayılarının düşebileceği belirtiliyor. Örneğin 2021’de 55 milyon ton tahıl ithalatı yapan Afrika, bunun yerine fonio, amarant, teff üzere lokal hububat eserleri kullanabilir.
AFRİKA 9 MİLYAR İNSANI DOYURABİLİR
AfDB’nin 2022 sayılarına nazaran dünyada açlık çeken 828 milyon kişinin 278 milyonu Afrika’da yaşıyor. Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü, Afrika’da açlık çekenlerin sayısının 2030’da 310 milyona ulaşabileceği konusunda uyarıyor.
Afrika, dünyada el değmemiş tarım yerlerinin yüzde 65’ine konut sahipliği yapıyor. Kıta 2050’ye kadar 9 milyar insanı beslemeye yetecek ekilebilir toprağa sahip olmasına rağmen 100 milyon tondan fazla besin ithal ediyor. 2022 Afrika Tarım Durum Raporu ise iklim değişikliğinin tesirleri ve global krizlere dayanıklılık için Afrika’daki tarım bölümünün her yıl 257 milyar dolara muhtaçlık duyduğunu ortaya koyuyor.
SÖMÜRGE DEVRİNDEN KALMA TEK ESER ALIŞKANLIĞI
Afrika’da ekilebilir topraklar ve verimli topraklara rağmen yaşanan besin meselesinin temel nedenlerinden birisini, sömürge periyodundan kalma alışkanlıkla devamlı birebir ve tek eser üzerinden tarım yapılması oluşturuyor.
Sömürgeci devletlerin, bağımsızlık öncesi Afrikalı çiftçilere kendi gereksinimleri doğrultusunda tek eser dayatması ve bu alışkanlığın bugün hala sürdürülüyor olması kıtanın tarım alanında kalkınmasının önüne geçiyor.
Bunun yanı sıra süratle artan nüfus, alt yapı ve tarım alanında yatırım eksikliği de Afrika’daki besin sıkıntısını derinleştiriyor.
TERÖRÖ AFRİKA’DA GÜVENSİZLİĞİ ARTIRIYOR
Kıtada 30’dan fazla silahlı terörist kümenin varlığı da tarım ve hayvancılığı olumsuz etkiliyor. Bilhassa Sahel bölgesi ve Çad Gölü havzasında milyonlarca kişinin terör ve güvenlik riski nedeniyle açlık ve besin güvensizliği yaşadığı biliniyor.
BM sayıları, dünyanın en uzun periyodik ve karmaşık çatışma bölgelerinden Çad Gölü havzasında yer alan Kamerun, Çad, Nijer ve Nijerya’da 5,6 milyon kişinin önemli besin güvensizliğiyle karşı karşıya olduğunu ortaya koyuyor. BM, Sahel’de terör örgütleri nedeniyle artan besin güvensizliği konusunda tedbir alınmazsa 18 milyon kişinin açlık riski altında olduğu konusunda uyarıyor.
KÜRESEL ISINMA
Dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 15’ini barındıran Afrika, global ısınmaya neden olan sera gazı emisyonlarının yalnızca yüzde 3’ünden sorumlu olsa da iklim değişikliğinin tesirlerine en sert formda maruz kalıyor. Hint Okyanusundaki ada ülkesi Madagaskar 2021’de iklim değişikliğine neden olan faktörlerde hiç hisse sahibi olmasa da “sadece iklim değişikliğinin yol açtığı kıtlıkla uğraş eden birinci ülke” olmuştu.
Son 40 yılın en ağır kuraklığının yaşayan ülkede kuraklığın her geçen yıl artması, 1 milyon 140 bin kişiyi hiç besin bulamaz hale getirmişti. Dünya Bankası dataları, Afrika’yı “iklim değişikliğinden en çok etkilenen kıta” olarak nitelerken, kuraklık, sistemsiz yağışlar ve çok sıcakların tarım kesimini derinden etkilemesi nedeniyle 86 milyon kişinin göç etmek zorunda kalacağını göstermişti.
COVİD-19 VE RUSYA-UKRAYNA SAVAŞI
Öte yandan Covid-19 salgınının neden olduğu besin krizi de Afrika’da 200 milyondan fazla kişiyi etkiledi. Salgının akabinde patlak veren Rusya-Ukrayna savaşı da Afrika ülkelerindeki tarım faaliyetlerini sekteye uğratarak buğday fiyatlarında yüzde 45 artışa yol açtı.
Buğday gereksiniminin yüzde 40’ını Rusya ve Ukrayna’dan karşılayan Afrika kıtasında savaş nedeniyle 30 milyon ton besin açığı oluştu. Afrika ülkeleri muhtaçlık duydukları gübrenin büyük bir kısmını da Rusya ve Ukrayna’dan ithal ederken savaş nedeniyle gübre fiyatları 3 katına çıktı, piyasada 2 milyon tonluk gübre açığı baş gösterdi.
