Ayağımızın çok altında bir dev ateş topu bize karşı hareket etmeye başlamış olabilir.
Pazartesi günü yayımlanan bir araştırmaya nazaran, Plüton büyüklüğünde sıcak bir demir top olan Dünya’nın iç çekirdeğinden elde edilen datalar enteresan bir sonuca işaret ediyor. İç çekirdek olağanda yaptığı üzere gezegenin geri kalanıyla tıpkı tarafta dönmeyi bıraktı ve hatta öbür istikamete dönüyor olabilir.
Üzerinde yaşadığımız yüzeyin yaklaşık 5.000 kilometre altında bulunan “gezegen içindeki gezegen” sıvı metal dış çekirdekte yüzdüğü için bağımsız olarak dönebilir.
İç çekirdeğin tam olarak nasıl döndüğü, bilim insanları ortasında süregelen bir tartışma konusu. Son araştırmalarla bu tartışmaların daha da alevlenmesi bekleniyor.
Depremler yahut bazen nükleer patlamalar tarafından yaratılan- sismik dalgalardaki küçük farklılıkları ölçerken toplanılan datalar insanlığın iç çekirdek hakkındaki az ölçüde bilgisini oluşturuyor.
Nature Geoscience mecmuasında yayımlanan ve iç çekirdeğin hareketlerini takip etmek isteyen yeni araştırma, son altmış yılda tekrarlayan sarsıntılardan sismik dalgaları tahlil etti.
Çalışmanın müellifleri, Çin Pekin Üniversitesi’nden Xiaodong Song ve Yi Yang, iç çekirdeğin dönüşünün “2009 civarında neredeyse durma noktasına geldiğini ve akabinde zıt tarafa döndüğünü” tespit ettiklerini öne sürdü.
İki araştırmacı “İç çekirdeğin Dünya yüzeyine nazaran bir salıncak üzere ileri geri döndüğüne inanıyoruz.” dediler.
Song ve Yang, “Salınımın bir döngüsü yaklaşık yetmiş yıldır, yani kabaca her 35 yılda bir istikamet değiştiriyor.” diye eklediler.
Daha evvel 1970’lerin başında taraf değiştirdiğini ve bir sonraki dönüşün 2040’ların ortalarında olacağını iddia ettiklerini söylediler.
Araştırmacılar, Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesi için geçen süredeki küçük farklılıkları “günün uzunluğu” olarak isimlendirilen değişikliklerle tıpkı çizgide olduğunu belirtti. Yani iç çekirdekteki dönme yavaşlayınca günler de uzamaya başlıyor.
İç çekirdekteki hareketlerin biz yüzey sakinleri üzerinde çok fazla tesiri olduğunu gösteren çok az şey var.
Ancak araştırmacılar, iç çekirdekten yüzeye kadar Dünya’nın tüm katmanları ortasında fizikî kontaklar olduğuna inandıklarını söylüyor.
İki bilim insanı “Çalışmamızın kimi araştırmacıları tüm Dünya’yı entegre bir dinamik sistem olarak ele alan modeller inşa etmeye ve test etmeye motive edeceğini umuyoruz” diye konuştu.
İTİRAZLAR DA VAR
Çalışmada yer almayan uzmanlar, bulguları hakkında temkinli davrandıklarını söz ederek, başka birkaç teoriye işaret etti ve Dünya’nın merkezi hakkında birçok gizemin kaldığı konusunda ihtarda bulundu.
Güney Kaliforniya Üniversitesi’nden bir sismolog olan John Vidale çalışmanın dikkatlice yapıldığını belirtesede “Modellerin hiçbiri bence tüm dataları çok yeterli açıklamıyor.” yorumunu yaptı.
Vidale, geçen yıl iç çekirdeğin çok daha süratli salındığını ve altı yılda bir taraf değiştirdiğini öne süren bir araştırma yayımladı. Çalışmaları, 1960’ların sonlarında ve 1970’lerin başlarında meydana gelen iki nükleer patlamadan kaynaklanan sismik dalgalara dayanıyordu.
Bu vakit çerçevesi, Pazartesi günkü araştırmanın iç çekirdeğin en son istikamet değiştirdiğini söylediği periyoda denk geliyor ve Vidale’ye nazaran bu bir tesadüf.
JEOFİZİKÇİLER ‘BÖLÜNDÜ’
Vidale’in kimi güzel ispatlara sahip olduğunu söylediği diğer bir teori, iç çekirdeğin sadece 2001’den 2013’e kadar kıymetli ölçüde hareket ettiği ve o vakitten beri olduğu yerde kaldığıdır.
Avustralya Ulusal Üniversitesi’nde jeofizikçi olan Hrvoje Tkalciç, iç çekirdeğin döngüsünün son çalışmada önerilen 70 yılda bir değil, her 20 ila 30 yılda bir olduğunu öne süren bir araştırma yayımladı.
Tkalciç, “Bu matematiksel modellerin tümü büyük olasılıkla yanlış zira gözlemlenen bilgileri açıklıyorlar” dedi.
Araştırmacı Tkalciç, sismologları “hastaların bedenlerinin iç organlarını kusurlu yahut sonlu ekipman kullanarak inceleyen” hekimlerle karşılaştırdı.
Tomografi üzere bir şey olmadığı için, “Dünyanın iç kısmına ait manzaramız hâlâ bulanık,” dedi ve ileride daha fazla sürpriz olacağını varsayım etti.
