Washington Üniversitesi Yer Bilimleri Kısmı’nda Profesör ve Kuzeybatı Pasifik Sismik Ağı Yöneticisi olan Harold Tobin, Kahramanmaraş merkezli, 10 ili etkileyen sarsıntıların büyüklüğünü ve yapısını anlattı.
Çocukluğunun 5 yılını Osmanlı araştırmaları yapan babasının doktora periyodunda İstanbul ve Ankara’da geçirdiğini belirten Tobin, üzerinde çalıştığı alanlardan birinin de Anadolu Fay Sınırı olduğunu lisana getirdi.
Türkiye’nin zelzeleye en yatkın ülkelerden biri olduğunu kaydeden Tobin, Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin gerçek manada çok büyük olduğuna işaret etti.
Tobin, “Bunlar, yalnızca Türkiye’de son yıllarda yaşadığımız en büyük zelzele değil, dünyada da son yüzyılda ya da daha uzun müddettir meskun bölgelerde yaşanan en büyük sarsıntı.” yorumunda bulundu.
“ŞİDDETİ ÖNGÖRÜLENDEN DAHA BÜYÜK”
Tobin, 7,7 büyüklüğündeki birinci zelzelenin yıllardır bilinen bir yarar meydana geldiğini belirtti.
“Bu bölgede zelzeleler bekleniyordu lakin zelzelenin şiddeti öngörülenden daha büyük.” diyen Tobin, şunları kaydetti:
“Doğu Anadolu Fay Sınırı’nda bu kadar büyük bir sarsıntının tarihte olduğunu düşünmüyorum. Bu kadar büyük bir sarsıntı, fay çizgisinde çok büyük bir alana yayıldı. Olağan ki fay çizgisindeki öbür bölgeleri etkileyen artçıları görürüz fakat 9 saat sonra 7,6 büyüklüğünde yaşanan zelzele bu sinirle kontaklı lakin büsbütün farklı bir hatta. Bu çizgi da daha evvelden biliniyordu lakin bu kadar büyük sarsıntılar bilinmiyordu. Bu ikisinin bir ortaya gelmesi ne yazık ki fecî bir trajedi. Birinci zelzele çok hasara yol açtı ve ikinci aslında hasarlı bölgeleri salladı. Bu, arama kurtarma grupları ve bölgedeki beşerler için hakikaten çok güç bir durum.”
Depremlerin akabinde Anadolu levhasının 3 metre kadar kaydığına ait bilgilere de değinen Tobin, Anadolu’nun iki fay çizgisinin ortasında sıkışmış durumda olduğunu söyledi.
“SANTİMETRİK HAREKETLER METRELERE DÖNÜŞTÜ”
Tobin, yerin kaymasının gerisindeki bilimsel gerçekleri ise şöyle anlattı:
“Afrika, kuzeye gerçek hareket ediyor, Suudi Arabistan ülkeyi doğuya itiyor, bu da levhaların çok yavaş bir formda hareket etmesini sağlıyor. Bu hareket her yıl santimetrik oluyor lakin bu levhalar fay çizgilerinin ortasında sıkışmış durumda. Ağır bir mobilyayı itmeye çalıştığınızda ne olur bilirsiniz, evvel direnir, hareket etmez. Bu, yer kabuğundaki gerginliği oluşturur lakin sonra zelzele olduğunda bir dakika üzere bir müddette tüm gücünü salar. Bu fay çizgilerinde birkaç metre hareket meydana geldi. Bu da yüzlerce yıllık levha tektonik hareketlerinin biriken gerginliğiydi. Yüzlerce yıl sonra oluşan bir zelzelede santimetrik hareketler, metrelere dönüştü.”
“SİSMOLOJİK ALETLERİN İCADINDAN BERİ GÖRMEDİK”
Ana karalarda zelzelelerin yan yana duran levhaların yanal hareketleriyle oluştuğuna ve Türkiye’deki sarsıntının karakterinin farklı olduğuna işaret eden Tobin, “24 saatten daha kısa bir vakit diliminde 7,7 ve 7,6 kadar büyük bir şiddette zelzelesi son 200 yılda dahi bilmiyorum.” dedi.
Tobin, arka arda yaşanan zelzelelerin daha evvel 1940’larda Japonya’da ve 2004 ile 2005’te Endonezya’da görüldüğünü fakat bu sarsıntıların ortasında aylar olduğunu belirterek, “Ancak 24 saatten kısa bir mühlet içinde bu kadar büyük iki sarsıntı neredeyse eşi gibisi görülmemiş bir olay. Çok çok uzun vakittir ki iddiam sismolojik aletlerin icadından bu yana bu türlü bir olay görmedik.” tabirlerini kullandı.
Türkiye’deki fay çizgilerinin 500 ila 800 kilometrelere ulaştığının altını çizen Tobin, “Fay sınırında bir bölgede sarsıntı olduğunda bir sonraki bölgenin üzerindeki basınç değişiyor. Son 2 günde gördüğümüz de ne yazık ki 7,7 büyüklüğündeki sarsıntı, yer kabuğundaki basınç dağılımını değiştirdi ve bu da 7,6 büyüklüğünde öteki bir zelzeleye yol açtı. Bu artan baskı fay çizgisindeki öteki bölgelerin durumunu da değiştirebilir. 7,7 ve 7,6’nın hakikaten müthiş olaylar olduğunu biliyoruz ve öbür büyük sarsıntılara yol açmamasını diliyoruz lakin insanların Anadolu Fay Çizgisi’nde daha çok zelzeleye hazırlıklı olması gerekir.” diye konuştu.
