Sulak alanlarla ilgili farkındalığı artırmak için dünya genelinde her yıl 2 Şubat’ta Dünya Sulak Alanlar Günü kutlanıyor. İran’ın Ramsar kentinde “Ramsar Sözleşmesi” olarak anılan Sulak Alanların Korunması Mukavelesi, 2 Şubat 1971’de imzalandı. Kontrat, 170 taraf ülkeyi sulak alanları korumakla ve bunların akılcı idaresini sağlamakla yükümlü kılıyor.
Kamuoyunun dikkatini çekmek üzere 1997 yılından bu yana kutlanan gün, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Konseyinin 30 Ağustos 2021 tarihli kararıyla “Dünya Sulak Alanlar Günü” olarak kabul edildi.
Söz konusu kontrata taraf ülkelerdeki her cinsten kıyı ve iç sulak alanlar “Ramsar Alanı” olarak isimlendiriliyor.
Dünya genelinde 2 bin 400’den fazla Ramsar Alanı bulunuyor. Bu alan, Meksika’dan daha büyük olup 2,5 milyon kilometrekareyi kapsıyor.
Avustralya’daki Cobourg Yarımadası, 1974’te dünyanın birinci sulak alan olarak belirlendi.
Bolivya, 148 bin kilometrekare ile kontratın muhafazası altındaki en geniş sulak alana sahip ülke. Brezilya’daki Rio Negro bölgesi ise 120 bin kilometrekare ile dünyanın en büyük sulak alanları ortasında görülüyor.
Kanada, Çad, Kongo ve Rusya Federasyonu’nun her birinde 100 bin kilometrekarenin üzerinde sulak alan belirlenirken, Kongo’daki Ngiri-Tumba-Maindombe ve Kanada’daki Queen Maud Körfezi’nin her biri 60 bin kilometrekarelik alanı kaplıyor.
TÜRKİYE’DEKİ RAMSAR ALANLARI MUHAFAZA ALTINDA
Türkiye, sulak alanlarının korunmasını ve akılcı kullanımını taahhüt için 1994’te Ramsar Sözleşmesi’ne taraf oldu.
Böylece ülkede Sultan Sazlığı, Seyfe Gölü, Burdur Gölü, Manyas (Kuş) Gölü, Göksu Deltası, Akyatan Lagünü, Kızılırmak Deltası, Uluabat Gölü, Gediz Deltası, Yumurtalık Lagünü, Meke Gölü, Kızören Obruğu, Kuyucuk Gölü ve Nemrut Kalderası, Ramsar Alanı olarak belirlendi ve müdafaa altına alındı.
Ulusal mevzuat kapsamında 59’u ulusal, 22’si mahalli kıymeti haiz olmak üzere yaklaşık 10 bin 850 kilometrekareyi kapsayan toplam 95 yer “sulak alan” olarak ilan ve tescil edildi.
Sözleşme kapsamında 1999-2021 yıllarında 70 sulak alan için idare planı hazırlanarak uygulamaya konuldu.
Dünyanın en çok tehdit altındaki ekosistemi sulak alanlar, ormanlardan 3 kat daha süratli yok oluyor.
1700’lerden bu yana dünyadaki sulak alanların yaklaşık yüzde 90’ının tahrip olduğuna inanılıyor. Kelam konusu alanların yalnızca yüzde 64’ü ise geçen 100 yıl içerisinde yok oldu.
Sulak alanların her yıl yaklaşık yüzde 1 azalma gösterdiği düşünülüyor. 1970’ten bu yana 50 yıl içinde ise dünya genelindeki sulak alanların yüzde 35’i yok oldu.
SULAK ALANLARIN FONKSİYONU NE?
Sulak alanlar, dünyada kara yüzeyinin yaklaşık yüzde 6-7’sini kaplamasına karşın, tüm bitki ve hayvan çeşitlerinin yüzde 40’ı bu alanlarda yaşıyor yahut ürüyor.
Sulak alanların havada büyük oranda bulunan sabit karbonun tutulması ve salınması vasıtasıyla iklim değişikliğinde de çok değerli rol oynadığı belirtiliyor. Kıyıdaki sulak alanların, karbonu tropikal yağmur ormanlarından 55 kat daha süratli tuttuğu ve depoladığı ölçülüyor.
Sulak alanların sel, kuraklık, çok yağış üzere inanılmaz hava olaylarının tesirini azaltan rolü bulunuyor. Yer altı suyunu besleyen yahut dengeleyen bu alanlar, çok yağışlarda fazla suyu depolayarak taşkınları denetim ediyor.
Sulak alanlar, içme suyu elde edilmesi ve besin tedariki sağlaması açısından kıymet arz ediyor. Yer altı sularının yaklaşık 3 milyar beşere içme suyu sağladığı düşünülürken, sulak alanlarda yetiştirilen pirinç 3,5 milyar insanın temel besin hususu.
Küresel ısınma ve insan tahribatının artış gösterdiği son yıllarda dünya genelinde günbegün azalma eğilimi gösteren sulak alanların korunmasında teknoloji kullanımı, çeşitli plan ve programlar gerçekleştiriliyor.
