Her bir çocuk incecik kol ve bacaklarının bir gün kalınlaşmasını, güçlenmesini ve öteki ülkelerdeki akranları üzere koşup eğleneceği günü sabırsızlıkla bekliyor.
Geçen yıl ABD’nin çekilmesini müteakip Afganistan’a yönelik memleketler arası yardımların kesilmesi ve bunun sonucu olarak ekonomik krizin derinleşmesi, birinci olarak anneleri ve çocukları etkiledi.
Birleşmiş Milletler (BM) bilgilerine nazaran, 6 milyon Afgan, acil durum düzeyinde besin güvensizliği ile karşı karşıya kalırken 2023’te ülke nüfusunun üçte ikisine tekabül eden 28 milyondan fazla insanın hayatlarını sürdürebilmek için temel insani yardıma gereksinimi olacak. Halbuki 2022’de bu sayı yaklaşık 22-23 milyon civarındaydı.
ANNELER SÜTTEN KESİLİYOR
Afganistan’da şiddetlenen ekonomik sorunlar besin krizini derinleştirirken kâfi kalitede beslenemeyen anneler sütten kesiliyor, annelerin bebeklerini emzirememesi ya da bunu ikame edecek besinleri bulamamalarının sonucu olarak, bebekler yaşlarına paralel olarak gelişip büyüyemiyor.
2-3 yaşlarındaki bebekler, 8-10 aylık üzere görünüyor. Yaşları gelmesine karşın emekleyemiyor, oturamıyor ve ayaklarının üstünde duramıyor. Hatta kimisi, annesinden süt emecek gücü dahi bulamıyor. Bu durumun devam etmesi de çocuğu mevte götürüyor.
Miktar olarak muhtaçlık duyulan besin ögelerinin kâfi tüketilememesi ya da makûs beslenme sonucu ortaya çıkan sıhhat meseleleri olarak tanımlanan malnütrisyon, birinci evvel annede başlıyor.
Hayati temel besinlere dahi erişemeyen anneler kısa müddette sütten kesiliyor. Bu nedenle, malnütrisyondan muzdarip bebekler de en temel hakları anne sütünden yoksun kalıyor. Gerekli besin desteklerinin de olmaması bebek ve çocuklarda gözle görünür gelişim yavaşlığına neden oluyor.
KLİNİKLERDE TEDAVİ GÖREN ÇOCUK SAYISI ARTIYOR
Yetkililer, kliniklerdeki malnütrisyon hastası bebeklerin sayısında geçen yıla oranla önemli artış olduğunu tabir etti.
Save The Children ve Yeryüzü Tabipleri üzere memleketler arası yardım kuruluşları ülke genelinde kurdukları kliniklerde malnütrisyon hastası bebeklere ve sütten kesilen annelerine besin desteği yapıyor ve gelişimlerini nizamlı takip ediyor.
Buralarda, gelişim göstermeyen ve durumu berbatlaşan bebekler ise hastanelere kaldırılıyor.
Kliniklerde çocuk sayısının artması, ülkede tehlike çanlarının çaldığının en büyük işareti. Halihazırda hastaneler birçok imkansızlıkla boğuşurken malnütrisyon kliniklerinin önlerinde bebeklerinin temel besin gereksinimlerini karşılayamayan anneler, uzun kuyruklar oluşturuyor. Mecali kalmamış şuuru yarı açık bebekler, annelerinin kucağında sırada bekliyor.
Malnütrisyon aslında tedavisi güç bir hastalık değil. Kelam konusu kliniklerde de tedavide muvaffakiyet oranı yüksek. Lakin ailelerin Afganistan’da kronikleşen fakirlik döngüsünden çıkamaması, doğum oranının yüksek olması, çocuk beslemede bilinçsizlik, kardeşler ortasındaki yaş farkının çok az olması üzere etkenler malnütrisyon döngüsünü kırmaya yetmiyor.
Ayrıca Afganistan’da uzun yıllar süren çatışmalı ortamın görece sona ermesi ve izafî güvenliğin sağlanması ile daha evvel ulaşılması güç, ücra bölgelerden de insanların sıhhat merkezlerine başvurması da kelam konusu artışa neden oluyor. Zira daha evvel kayda geçemeyen binlerce hadisenin artık kaydı tutuyor. Bu da malnütrisyon hastası bebeklerin gerçek sayısını gözler önüne sürecek formda istatistiklerde artışa neden oluyor.
1,5 YAŞINDA 5 KİLO 500 GRAM
18 aylık Nezmin Terahil, bu bebeklerden yalnızca biri. Yeryüzü Tabipleri Derneğinin kliniklerinden birinde kendine yer bulmuş şanslı bebeklerden. Fakat, 18 aylık olmasına karşın hala yürüyemiyor. Ayakları üzerinde dahi duracak güçte olmadığı üzere oturamıyor ve emekleyemiyor da. Zira kol ve bacakları incecik ve vücudunu taşıyamıyor.
Küçük Nezmin de 10-11 kilogram olması gerekirken yalnızca 5 kilo 400 gram. Kol kalınlığı ise yalnızca 9 santimetre. Uzunluğu da 65 santimetre. Hekimlere nazaran, kolu en az 13 santimetre olmalı, uzunluğu da 15-20 santimetre daha uzun olmalı.
Nezmin’in annesi Can Terahil’in, daha 20 yaşında olmasına karşın 6 çocuğu var. 5 ay sonra sütten kesildiğini söz eden Terahil, içinde bulundukları fakirliği şu halde aktardı:
“Doğru düzgün yemek bulamadım. Maddi durumunuz çok makus. Çalışacağım bir iş de bulamıyorum. İş olsa da çalışıp kazansam ve yiyecek alsam. Uzun vakittir çay ile kuru ekmek yiyorum. 6 gün evvel patatesli bir yemek yiyebildim. O kadar. Kocamın bir el arabası var ve onunla iş bulmaya çalışıyor. Lakin yok.”
Malnütrisyondan muzdarip bir öteki bebek ise 7 aylık Atife Terahil. Annesi Atife’yi kilo alamaması ve gelişim gösterememesi nedeniyle birkaç hafta evvel kliniğe getirdiğini söyledi.
Atife 7-7,5 kilo civarında olması gerekirken, 5 kilo 300 gram yükünde. Oturamıyor, emekleyemiyor ve istikrar denetimini sağlayamıyor. Atife, sesli ikazlara hakikat düzgün karşılık veremiyor ve yeni doğan izlenimini veriyor.
Atife’nin annesi, 24 yaşındaki Latife Terahil’in, yiyecek hakikat dürüst bir şeyi olmadığı için sütü kesilmiş durumda.
Terahil, klinikten destek besinleri alıyor ve hafta boyunca çocuğunu bunlarla besliyor. Çocuğunda olumlu gelişmeler kaydedildiğini aktaran Terahil lakin konutta yiyecek hakikat düzgün bir şey olmadığı için daima yardıma muhtaç halde olduklarını kaydetti.
“En son ne vakit hoş bir yemek yediniz?” sorusuna “Hatırlamıyorum bile” cevabını veren anne Terahil, “Çocuğumu emziremiyorum. Maddi durumumuz çok makûs. Meskende yiyecek hiçbir şey de yok. Kocam işsiz ve bir kuruş gelirimiz yok. Bu durumda çocuğumu nasıl doyurayım.” dedi.
Yeryüzü Tabipleri Derneği kliniğinde çalışan Dr. Ayşe Maruf, buraya gelen annelerin neredeyse yüzde 70’inin de yetersiz beslendiğini ve malnütrisyon hastası olduğunu kaydetti.
Şiddetli malnütrisyon düzeyindeki 6 aylık Beheşte Sedna ise şu an Kabil’deki İndira Gandi Çocuk Sıhhati Hastanesinin acil ünitesinde müşahede altında.
Tıpkı yeni doğan üzere görünen ve en az 6-7 kilogram olması gereken Beheşte Sedna, yalnızca 3 kilogram yükünde.
Anne Bibi Rayna Sedna yaşadıkları sorunlara dayanamayıp hastalandığını, düzgün beslenemediğini ve sütten kesildiğini anlattı.
35 yaşındaki 7 çocuk annesi Sedna, kızı Beheşte’nin sıhhat durumu hakkında “6 aylık ve 3 kilogram yükünde. 6 kilogram olmalı. Hayat şartlarının getirdiği sıkıntılar nedeniyle bu türlü oldu. Bir oğlum kayboldu. Bu nedenle hastalandım. Babası da kalp krizi geçirdi. Şu an meskende yatıyor. Kimse de yardım etmedi.” diye konuştu.
AYDA YAKLAŞIK 10 ÇOCUK ÖLÜYOR
İndira Gandi Hastanesinin Malnütrisyon Kısmında, küçük kliniklerde gelişim göstermeyip sıhhat durumu ağırlaşan bebekler tedavi görüyor.
Burada ülkenin her vilayetinden olaylar görülebiliyor. Anneler, çocuklarının başında günlerce bekliyor. Kimi aileler, tedavi için varını ağırı satmak zorunda kalıyor.
Hastanenin Malnütrisyon Ünitesi Müdürü Dr. Aka Muhammed Şirzad, geçen yıla nazaran hastaneye yatan hasta sayısının ikiye katlandığını aktardı.
Şu an acil müşahede altında 20 çocuğun olduğunu söz eden Şirzad, şöyle konuştu:
“Özellikle bu mevsimde hastanede kışın 8-10 yatan hasta olurdu. Lakin düne kadar 20-25 yatılı hastamız vardı. Son 12 ayda aşağı üst 70-80 hasta hayatını kaybetti. Aylık 6-7 ile 10 ortasında hasta hayatını yitiriyor. Geçen ay 107 hastamız vardı ve bunların ortasından 10 hasta hayatını kaybetti.”
Afganistan’da yaz aylarında yaşanan sel ve sarsıntı üzere doğal afetlerin sonucu binlerce ailenin muhtaç duruma düştüğünü aktaran Şirzad, bunun çocuklara da direkt yansıdığını ve afet bölgelerinden çok sayıda çocuğun hastaneye yatırıldığını anlattı.
Hastane Müdürü Dr. Muhammed Hasib ise uzun yıllar süren çatışmalı ortamının sona etmesiyle daha evvel sıhhat merkezlerine erişemeyen, ücra bölgelerden de insanların artık müracaat yaptığını belirterek “Sayıların yükselmesi, tüm insanların sıhhat merkezlerine erişiminin olduğunu gösteriyor. Yoksa yetersiz beslenme hastalığı Afganistan’da daha evvel de vardı.” sözlerini kullandı.
