ABD, 20 Mart 2003’te Irak’ı işgal etti ve Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesine kadar gidecek süreci başlattı.
ABD ile İngiltere’nin başını çektiği ve “Irak Özgürlük Operasyonu” olarak isimlendirilen işgal sürecinde en tartışmalı mevzu, ABD idaresinin, işgale münasebet olarak Saddam Hüseyin’in kitle imha silahları geliştirdiği ve bunu terör örgütleriyle paylaşabileceğini ileri sürmesiydi.
Dönemin ABD Lideri George W. Bush, 2002’de Birleşmiş Milletler (BM) Genel Şurasında yaptığı konuşmada, Irak’ın kitle imha silahlarına sahip olduğunu ve bu silahları terörist kümelere vermekle tehdit ettiğini öne sürdü.
Savaşa münasebet gösterilen bu sav, işgalin birinci yılı boyunca tartışıldı fakat Saddam rejimi devrildikten sonra, ülkede kitle imha silahlarına yönelik ispatlar bir türlü ortaya çıkmadı.
ABD Senatosu İstihbarat Komitesi, bir yıl sonra 2004’te Irak’ta kitle imha silahları savlarının yanlış olduğunu kabul etti. Fakat bu açıklama kamuoyunda gereğince yankı bulmadı ve ABD’nin Irak’a müdahale etmesine yol açan münasebetlerden biri olarak kalmaya devam etti.
Irak’ta kurulan bir komite, 2005’te Irak’ın kitle imha silahları olmadığı sonucuna vardı.
Dünyayı bu temelsiz bilgiyle yanıltan Bush ise lakin 2011’de kitle imha silahları savlarının yanlışsız olmadığını kabul etti.
İddianın ana kaynağı New York Times gazetesiydi ve bu temelsiz argüman yıllarca gazetenin prestiji her kelam konusu olduğunda gündeme geldi.
YÜZ BİNLERCE IRAKLI ÖLDÜ
Irak işgali beklenenden süratli gerçekleşti ve Bağdat kısa müddette düştü lakin işgal sonrasında Irak’ta direnişçilerle ABD güçleri ortasında şiddetli çatışmalar yaşandı, ülkede siyasi ve etnik tansiyon arttı.
Brown Üniversitesinin BM için yaptığı çalışmada, işgalde sivil kayıplarının 275 bin ila 306 bin civarında olduğu tabir ediliyor lakin resmi olmayan sayılara nazaran savaşta hayatını kaybeden sivil sayısının 500 bine yakın olduğu varsayım ediliyor.
ABD’nin savaşta 4 bin 431 askeri öldü, 31 bin 994 askeri yaralandı. Amerikan ordusunun 8 yıllık etkin savaşının hazineye maliyetinin 1,5 trilyon dolardan fazla olduğu belirtiliyor. Irak işgalinin nedeni üzerine olduğu üzere sonuçları üzerine de fazlaca tartışma bulunuyor. İşgalin maliyetinin yanı sıra birçok uzman, savaşın Irak’taki siyasi ve mezhepsel tansiyonları artırdığını, ülkeyi istikrarsızlaştırdığını ve ABD’nin prestijine ziyan verdiğini savunuyor.
İŞGAL BÖLGEDEKİ İSTİKRARSIZLIĞI ARTIRDI
Öte yandan işgalin, bölgedeki istikrarsızlığı artırdığı, terör örgütü DAEŞ üzere radikal kümelerin yükselişine neden olduğu, PKK üzere terörist örgütlerin faaliyet alanının genişlemesine imkan tanıdığı bölgedeki gelişmelerle görülüyor.
İşgalin ikinci yılında Irak’ta çıkarılan anayasa ile Irak Kürt Bölgesel İdaresi ilan edildi, bölgede milletvekilliği ve cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılmaya başlandı.
İşgal, Irak’taki siyasi ve mezhepsel ayrışmalar, ABD’nin dış siyaseti ve Orta Doğu üzerinde uzun vadeli tesirleri olan kıymetli bir olay olarak anılıyor.
2011’DE ÇEKİLEN ABD 2014’TE GERİ DÖNMEK ZORUNDA KALDI
ABD’de 2008 seçimlerini kazanan eski Lider Barack Obama’nın seçim vaatlerinden biri Irak savaşını bitirip Amerikan askerlerini ülkeden çekmekti.
Obama bu vaadini 2011’de gerçekleştirdi ve Irak’taki askerlerinin büyük bir çoğunluğunu çekti lakin 2014’te DEAŞ’ın yükselişiyle birlikte Obama tekrar bu ülkeye asker göndermek zorunda kaldı.
DAEŞ terör örgütü evvelce Suriye’de varlık gösterirken 2014’te başta Musul olmak üzere ülkenin orta bölümlerinin büyük bir kısmını işgal etti ve başşehir Bağdat’a hakikat ilerlemeye başladı. Bu durum, Irak hükümeti ve milletlerarası toplum tarafından büyük bir tehdit olarak değerlendirildi. Bu nedenle ABD idaresi, Irak’a yine müdahale etme kararı aldı.
ABD öncelikle hava akınlarıyla DEAŞ gayelerini vurdu lakin daha sonra büyük ölçüde komuta denetimini kaybeden Irak ordusuna lojistik ve eğitim dayanağı vermek üzere ülkeye asker sevk etti.
DAEŞ, 2017’den itibaren Irak ve Suriye’de büyük ölçüde mağlubiyete uğratıldı lakin hala Irak’ta resmi sayılara nazaran 2 bin 500 ABD askeri bulunuyor.
IRAK İŞGALİNE YOL AÇAN ASKERİ GÜÇ KULLANMA YETKİ YASASI KONGREDE
ABD, 2017 Ulusal Güvenlik Strateji Dokümanı ile 2018 Ulusal Savunma Strateji Evraklarında, terörle gayretin artık bir öncelik olmadığı, Washington için Çin ve Rusya ile “büyük güç” rekabetinin daha öncelikli olduğu vurgulandı.
Bu strateji dokümanları ışığında hem eski Lider Donald Trump hem de mevcut Lider Joe Biden, Çin’i çevrelemek üzere Hint-Pasifik bölgesine tartı verdi.
Biden, Ağustos 2021’de Afganistan’dan büsbütün çekildi ve Afganistan savaşının bittiğini resmen ilan etti.
Ancak ABD hala Irak’ta DEAŞ ile gayret kapsamında münferit operasyonlar düzenliyor, Irak ordusuna taktiksel takviye ve eğitim veriyor.
Biden idaresi de Obama ve Trump idareleri üzere 2002’de Bush’a Irak’ı işgal imkanı veren “Askeri Güç Kullanma Yetki (AUMF)” yasasını Irak ve Suriye’deki askeri faaliyetlerine yasal destek olarak kullanıyor.
Bu yasa Amerikan kamuoyunda Orta Doğu’da sonu gelmeyen savaşların müsebbibi olarak görülüyor ve kaldırılması yıllardır Kongrede tartışılıyor. 16 Mart 2023’te ilgili yasanın ABD liderine verdiği yetkiyi geri alan bir tasarı Senato Genel Heyetine getirildi.
Tasarı ön oylamada 27’ye karşı 68 oyla kabul edildi ve tasarının Senatoda bu hafta son oylaması yapılacak. Senato Dış Bağlar Komitesi, son üç yılda iki defa yetkinin feshedilmesi için oy kullandı.
Yetkinin yürürlükten kaldırılması için Temsilciler Meclisi ve Lider Joe Biden’ın da onayından geçmesi gerekiyor.
Tasarıyı destekleyenler, 2002 yılında alınan kararın artık geçerli olmadığını ve ABD’nin Irak’taki askeri varlığının sona ermesi gerektiğini savunuyor. Fakat ABD’nin askeri takviyesi olmadan Irak ordusunun ülke güvenliğini sağlayıp sağlayamayacağı hala tartışma konusu.
İşgalin 20’nci yılında Irak hala siyasi ve güvenlik problemleri ile karşı karşıya ve ülkede hala terör faaliyetleri, etnik ve mezhepsel tansiyonlar yaşanıyor.
Irak’ta siyasi kırılganlığın yanı sıra ekonomik ve güç güvenliğine yönelik risklere de dikkat çekiliyor. Dünyanın değerli petrol kaynaklarına sahip ve ana gelir kaynağı petrol olan Irak’ta ABD işgaliyle başlayan istikrarsızlık ve çatışma sonucunda petrol sanayisinde düşük üretim kapasitesi, yetersiz altyapı ve yolsuzluk nedeniyle önemli sıkıntılar yaşanıyor.
Hem sivil kayıpları hem de maliyeti itibariyle ağır sonuçları olan işgalden 20 yıl sonra bile Irak’ın geleceği konusunda güvenlik ve siyasi istikrar telaşları sürüyor.
