Türkiye’de dün sabah erken saatlerde Kahramanmaraş’ta 7,7 büyüklüğünde bir zelzele meydana geldi. Sarsıntı; Kahramanmaraş, Kilis, Diyarbakır, Adana, Osmaniye, Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Malatya ve Hatay’da büyük yıkıma yol açtı. 10 vilayette toplam can kaybı 3 bin 381’e yükseldi. Sarsıntı, Türkiye’nin yanı sıra Suriye’de de yaklaşık bin 500 can kaybına yol açtı.
7,7 büyüklüğündeki zelzelesi yaklaşık dokuz saat sonra 7, 6 büyüklüğünde bir sarsıntı ve 200’den fazla artçı sarsıntı izledi. Zelzele ve artçı sarsıntılar binaları yıkarken, enkaz altında kalan insanları kurtarma uğraşları büyük bir özveriyle devam ediyor.
Dünyanın saygın bilim mecmualarından Nature, Türkiye ve Suriye’deki zelzelelerin nedenlerini, yıkımın tesirini ve neler yapılabileceği hakkında dört bilim isnanına sorular sordu.
TÜRKİYE ETKİN ZELZELE NESLİNDE YER ALIYOR
Türkiye topraklarının birden fazla, iki ana fay olan Kuzey Anadolu Fayı ve Doğu Anadolu Fayı ortasındaki Anadolu levhasında oturuyor. İngiltere’de yer alan Open University’de yerbilimci olan David Rothery, Suriye de dahil olmak üzere Arabistan’ı taşıyan tektonik levhanın kuzeye, Avrasya’nın güney kenarına hakikat çarpıştığını ve Türkiye’yi batıya gerçek sıkıştırmaya zorladığını açıkladı.
Rothery, “Türkiye, Doğu Anadolu fayı boyunca yılda yaklaşık 2 santimetre batıya hakikat ilerliyor. Bu fayın yarısı artık zelzelelerle ortaya çıktı” sözlerini kullandı.
İstanbul’da yer alan Türkiye Zelzele Vakfı koordinatörü ve sismolog Seyhun Puskulcu, Türkiye’deki insanların zelzelelere karşı savunmasızlıklarının farkında olduklarını öne sürdü. Geçen hafta Adana, Tarsus, Mersin ve Türkiye’nin batısındaki kentleri gezen Puskulcu, “Bu bir sürpriz değildi.” diye konuştu.
Bununla birlikte, 7,7 büyüklüğündeki sarsıntının merkez üssü Gaziantep’in Nurdağı ilçesinin 26 kilometre doğusunda, yerin 17.9 kilometre derinliğinde yer aldı. Daha sonraki 7,6’Lık zelzele ise Kahramanmaraş vilayetindeki Ekinözü’nün yaklaşık 4 kilometre güneydoğusunda gerçekleşti.
TÜRKİYE VE SURİYE’DEKİ BİNALAR SARSINTILARA KARŞI SAVUNMASIZ
ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu’na nazaran Türkiye’nin güneyindeki nüfus, uğla duvarlı ve az katlı beton çerçeveli, sarsıntı sarsıntısına karşı son derece savunmasız yapılarda yaşıyor.
Soil Dynamics and Earthquake Engineering isimli bilimsel mecmuada geçen yılın Mart ayında yayınlanan bir çalışmada, ODTÜ’den Dilek Arslan Kelam ve meslektaşları, Gaziantep merkezinin 6,5 büyüklüğünde bir sarsıntıdan orta ile şiddetli hasar görme potansiyeline sahip olduğunu göstedi. Araştırmacılar, bunun nedenini bölgedeki mevcut binaların birçoklarının birbirine çok yakın inşa edilmiş az katlı tuğla yığma yapılar olması olarak açıkladı.
Diğer taraftan 1999’da İzmit’in 10 kilometre güneydoğusunda meydana gelen 7, 4 büyüklüğündeki zelzelede 17 binden fazla insan öldü ve 250 binden fazla insan evsiz kaldı.
Bu trajediden sonra, Türkiye hükümeti yeni bina yönetmelikleri ve mecburî bir sarsıntı sigortası sistemi getirdi. Fakat Boğaziçi Üniversitesi’nde inşaat mühendisi olan Mustafa Erdik, bugünkü sarsıntıdan etkilenen binaların birçoklarının 2000 yılından evvel inşa edildiğini açıkladı.
Uzmanların bildirdiğine nazaran, 12 yıllık iç savaşın inşaat standartlarını büyük ölçüde yok ettiği Suriye’de ise durum Türkiye’den daha kötü…
Rothery, Suriye’nin savaştan ziyan görmüş ve tekrar inşa edilen binalarında düşük kaliteli materyaller yahut kullanıldığını belirterek. “Biraz daha büyük masrafla inşa edilen yapılardan daha kolay yıkılmış olabilirler. Şimdi öğrenemedik” diye konuştu.
Son olarak araştırmacılar, depremzedelerin kendilerini daha fazla zelzele ve artçı şokun yanı sıra berbatlaşan hava şartlarına hazırlamaları gerektiğini açıkladı.
İngiltere’deki University College London’da afetler ve sıhhat üzerine çalışan Ilan Kelman, “Daha fazla hasara neden olan büyük artçı şokların mümkünlüğü haftalarca ve aylarca devam edecek.
DONDURUCU SOĞUKLARA DİKKAT
Bölge için önümüzdeki günlerde hava iddiaları donma noktasının altına düşüyor. Bu, enkaz altında kalan ve kurtarılabilecek insanların donarak ölebileceği manasına geliyor.” açıkalmasını yaptı.
