1-7 Nisan Ulusal Kanser Haftası’nda, var olan kanser tedavilerinin aktifliğini bir adım öteye taşıyan yeni bir çalışma muştusu, Marmara Üniversitesi (MÜ) Genetik ve Metabolik Hastalıklar Araştırma ve Uygulama Merkezi’nden (GEMHAM) geldi.
Merkezde başlatılan ve kanser alanında çalışan cerrahlar, onkologlar ve patologlarun işbirliğinde yürütülen çalışmada, göğüs, akciğer, kolon kanseri üzere “solid (katı) tümörlerin tedavisinde en yüksek etkiyi yaratacak ilaç ya da yolun seçilmesi amaçlanıyor.
Buna nazaran hastanın tümör ve bağışıklık hücrelerini de içeren etraf dokusundan alınan örnek, süratle laboratuvara ulaştırılıyor; burada bireye özel yapılan geniş kapsamlı genetik dizileme ile elde edilen bilgiler biyoinformatik yollar kullanılarak tahlil ediliyor; kullanılabilecek tedavi usulleri, şimdi hastaya verilmeden laboratuvar ortamında ‘hastanın kendi hücreleri üzerinde’ test ediliyor.
Böylece tedaviye alınacak cevap ya da yan tesirler, hücresel seviyede belirleniyor ve hastanın yarar görmeyeceği tedaviler alarak vakit kaybetmesinin önüne de geçilebiliyor.
Akıllı ilaç yahut immünoterapi bile olsa, hasta o usulden yarar görmeyecekse, o tedavi protokolü tercih edilmiyor. Çalışmayı gerçekleştiren Marmara Üniverstesi (MÜ) Biyomühendislik Kısmı’ndan Prof. Dr. Kazım Yalçın Arga ile Marmara Üniversitesi (MÜ) Tıp Fakültesi Temel Tıp Bilimleri Kısmı Öğretim Üyesi ve GEMHAM Müdürü Prof. Dr. Betül Yılmaz, yeni kanser tedavisi yaklaşımının detaylarını anlattı.
“VAR OLAN TEDAVİLERİN MUVAFFAKİYETİNİ ARTIRACAK”
Prof. Dr. Kazım Yalçın Arga, bu çalışmayla kişiselleştirmiş kanser tedavisine öbür bir boyut kazandırdıklarını kaydederek, şu bilgileri verdi:
“Bizim yaptığımız, öncelikle hastadan elde ettiğimiz kan ve tümör dokularını bir arada dizileyerek hastaya özgü moleküler özelliklerini belirlemek. Böylece tedavide kullanacağımız ilaç gayelerini hastaya özel belirlemiş oluyoruz.
Hastanın kendi kan ve tümörünü birlikte dizilemek bu noktada çok kıymetli. Gerçek gayeleri belirlemek açısından bir üstünlük getiriyor. Bu çalışmanın en yenilikçi tarafı, tedavi maksatlarına ‘hastanın kendi dokuları üzerinde (organoid modellerle) hücre kültürü etabında laboratuvarda çalışabilme imkanı vermesi. Bu da klinik kademeye geçmeden, lakin rastgele bir hayvan deneyine de gereksinim olmadan tedavinin başarısı ile ilgili büyük bir bilgi veriyor elimize.”
VÜCUTTAKİ TEDAVİ CEVABINI, LABORATUVARDA SİMÜLE EDİYORLAR
Bugün kullanılan şahsileştirilmiş kanser tedavilerinde, hastaya ilişkin olmayan, laboratuvarlarda kullanılan kanser modellerinin kullanıldığını, bunun da hastaya o tedavi verildiğinde hastanın kendi bağışıklık ve genetik karşılığının da tesiriyle sonucu değiştirebildiğine dikkat çeken Prof. Dr. Arga, “Biz, organoid ile birlikte hastanın kendi tümör hücreleri, sağlıklı hücreleri ve immün sistem yani bağışıklık sistemi hücreleri üzerinde tahlil yaptığımız için, bir ilaç denemesinde aldığımız tedavi karşılığı, hastanın bedenindeki reaksiyona çok daha yakın olabiliyor. O nedenle de klasik usullere nazaran epey başarılı sonuçlar elde ediyoruz.
Hastanın genomik profillemesi, bize o hasta için en uygun ilaç amaçlarını veriyor. Burada kullanacağımız ilaç tedavisi stratejileri, kemoterapi, immünoterapi yahut yeni jenerasyon akıllı ilaçlar biçiminde olabilir. Bu sistemin avantajı, bu tedavi stratejilerinin hangisinin bu hasta için çok daha uygun olduğu konusunda daha âlâ sonuç vermesi.” diye konuştu.
“HASTANIN TAZE DOKUSU ÜZERİNDE ÇALIŞIYORUZ”
Şimdilik solid (katı) tümörlerle ilgili kanserlerde bu çalışmayı yürüttüklerini ve bunu pek çok merkezden kanser alanında çalışan tabiplerle iş birliği içinde gerçekleştirdiklerini vurgulayan MÜ Tıp Fakültesi Temel Tıp Bilimleri Kısmı Öğretim Üyesi ve GEMHAM Müdürü Prof. Dr. Betül Yılmaz ise, lösemi, lenfoma üzere kanserler için de ileriki periyotlarda emsal bir çalışma gerçekleştireceklerini söyledi.
Prof. Dr. Yılmaz, “Bütün süreç, kesinlikle onkologların, cerrahi branşların ve patologların nezareti ile gerçekleşiyor aslında. Zira onlardan gelen veri, bizim için çok kritik. Patoloji kanserin ne etapta olduğu, ne kanseri olduğu üzere detayları veriyor bize. Onkolog aslında hangi tedavi uygulanacak, bizimle birlikte paralel olarak kararını veriyor.
Cerrahinin ise bizim için değeri şu: Mümkünse organoid kültürü yapabilmek için, organoid dediğimiz de hastanın kendi dokusu yani, bunun üzerindeki deneyleri gerçekleştirebilmemiz için, taze doku almamız gerekiyor. Burada doğal cerrahın dokuyu çıkarır çıkarmaz çabucak bizim onu laboratuvara almamız ve buradan mümkün olduğunca fazla hücreyi çıkardıktan sonra, belirlenen ilaçları üzerinde denememiz gerekiyor” dedi.
“TEŞHİSİ YENİ ALMIŞ HASTALARA UYGULANMALI”
Prof. Dr Yılmaz, şimdiye dek gelen örneklerde çoklukla farklı tedavilerin denendiği ve diğer seçeneği kalmamış son devir kanser hastalarında olduğunu lakin aslında hasta teşhis alır almaz bu sistemle ilerlenmesi gerektiğini kaydetti ve ekledi. “Aslında kanser teşhisi konur konmaz burada bir gen belirlenip onun üzerine gerçek tedavi uygulandığında, ilaç direnci, ilaca cevap vermeme ya da kanserin nüksetmesi üzere durumlar epeyce minimal seviyeye düşüyor.
Bu nedenle de kanser teşhis edilir edilmez yapılması lazım. Bize gelen olgular çoklukla tedavi seçeneği tükenmiş, diğer ne yapabiliriz durumundaki hastalar oldu. Bu metodu bizim kesinlikle yeni teşhis kademesinden itibaren uygulamaya başlamamız gerekiyor. Böylelikle kanser tedavilerindeki gereksiz ilaç kullanımı (tedavide cevap alınamayan ilaçlar olabiliyor), gereksiz radyasyon kullanımı, vakit kaybı, hastanın psikolojisinin olumsuz etkilenmesi üzere dezavantajlardan kurtulabiliriz “
“AKILLI İLAÇ HER HASTADA İŞE YARAMAYABİLİYOR”
Bazı hastalarda akıllı ilaçlara dahi güzel karşılık alınamadığını belirten Prof. Dr. Yılmaz, kelamlarını şöyle noktaladı: “Bunun sebebi de art planda kimi genlerin atlanmış olması. Bizim, organoid üzerinden elde ettiğimiz datalarla doğrulama çıkardığımızda, evvelki sonuçtan çok farklı olarak yüzde 40 seviyesinde daha fazla aktiflik gözlemlediğimiz oldu. Bize nazaran daha en başında, bütün kanser hastaları için bu testin kesinlikle yapılması gerekli. Alışılmış ki bugün kanser tedavilerinde gen testi yapılıyor. O da yanlış değil lakin; kâfi değil.
Birçok hastada görüyoruz ki bir iki tane yine bakılarak immünoterapiye gidilebiliyor. Fakat bu kâfi olmuyor zira art planda, (o hastaya özgü) tümör baskılayıcı, tümörü artırıcı genlerin hepsinin birlikte tahlil edilmesi lazım ki, hakikat tedaviye karar verilebilsin. Bugün çok fazla merkezde şahsileştirilmiş kanser tedavileri uygulanıyor. Fakat bizim çalışmamızla öne çıktığımız farklı nokta, mümkünse hastadan alınan ‘taze doku üzerinde’ bu tahlili gerçekleştirip onun üstünden tedavi protokollerini belirleyebilmek. Kendi geliştirdiğimiz yazılımlar üzerinden de biyoinformatik bilgileri tahlil edebiliyor olmamız aslında başlı başına bir yenilik.”
“4 HASTADA UYGULANDI; AMAÇ YIL SONUNA KADAR 100 HASTA”
2 yıldır süren bir çalışmaya şimdiye dek, 4 hastanın örnekleri dahil edildi ve tedavi protokolü buna nazaran düzenlendi. Beyin tümörü, akciğer, kolon ve mide kanseri olan 4 hastadan 3’ünün tedaviye uygun cevap verdiği ve hala tedavi süreçlerinin izlendiği öğrenildi.
İleri evre olan beyin tümörlü hasta hayatını kaybetti. Fakat daha erken periyotta protokole dahil edilen kolon kanserli bir hastada tam düzgünleşme sağlandı.
Akciğer ve mide kanseri olan hastaların tedavilerinde ise yüzde 80 muvaffakiyet elde edildi. Yıl sonuna kadar, yaklaşık 100 hastanın onkoloji tedavisinin bu protokolle düzenlenmesi hedefleniyor. GEMHAM araştırmacıları, var olan klasik yahut yenilikçi tüm kanser tedavilerinin (kemoterapi, radyoterapi, akıllı ilaç yahut immünoterapi) aktifliğini artıracak bu protokol sayesinde pek çok kanser hastasının tedavisinde çok daha düzgün sonuçlar alınabileceğine inanıyor.
