Kistler, bedenin farklı doku ve organlarında meydana gelen tipik olarak içleri hava yahut sıvı ile dolu kabarcık yahut kapsül gibisi keselerdir. Milimetrik boyutta olabileceği üzere vakitle büyüyerek bedende birtakım tehditler oluşturabilir.
Bulundukları dokunun olağan bir modülü olmayıp etrafları kist duvarı (cidarı) olarak da isimlendirilebilecek bir zarla kaplıdır. Bu zar kisti bulunduğu doku ve organdan ayırır. İçlerinin iltihap ile dolu olması durumunda bunların bir kist değil apse olarak isimlendirilmesi gerekir.
Kistlerin birçoğu düzgün huyludur. Kanserleşme eğilimi göstermezler ve çok büyük olmadıkları sürece rastgele bir belirtiye neden olmazlar. Ancak her ihtimale karşı, bilhassa muhakkak bir mühlet içerisinde bizatihi kaybolmayan, büyüme eğiliminde olan, ağrı ve gibisi şikayetlere yol açan kistler cerrahi operasyon yardımıyla çıkarılmalıdır.
KİST NEDEN OLUR?
Enfeksiyonlar ve yağ bezelerinin tıkanması üzere birtakım nedenler kist oluşumuna taban hazırlayabilir. Ama rastgele bir nedene bağlı olmadan da kistlerin oluşumu kelam konusu olabilmektedir. Kistlerin oluşumunda rol oynayan faktörlerden kimileri şunlardır:
-Genetik faktörler
-Doğumsal (konjenital) hastalıklar
-Vücudun çeşitli bölgelerinde ortaya çıkan âlâ ya da berbat huylu tümörler
-Hücre deformasyonları ya da hücre ölümleri
-Kronik enflamatuar rahatsızlıklar
-Enfeksiyonlar
-Geçirilen cerrahi operasyonlar
-Travmalar ve yaralanmalar
KİST BELİRTİLERİ NELERDİR?
Küçük ve muhakkak bilinmeyen olan kistler çoklukla rastgele bir belirtiye neden olmaz. Bununla birlikte, kistlerin birden fazla şişlikler biçiminde kendini gösterir. Belirtiler ise kistin bulunduğu beden bölgesi ve tipine nazaran değişkenlik gösterir.
Bazı kist tiplerinin yaygın görülen belirtileri şu haldedir:
–Kadınlarda sık karşılaşılan yumurtalık kistleri kimi durumlarda asemptomatik olsa da birtakım olaylarda epeyce şiddetli seyreder. Bu durumda, karında ağrı ve şişlik, adet öncesi ve adet periyodunda pelvik ağrı, sistemsiz adet kanamaları, bağırsak hareketleri sırasında ağrı hissi, sırt ve bel ağrıları, mide bulantısı ve kusma, kısırlık, hormonal dengesizlik ve cinsel bağlantı sırasında ağrı üzere belirtiler görülür.
–Epidermoid ve dermoid kistler yumru biçiminde kendini gösterir. Çoklukla içi dolu olan bu kistler gözle görülür biçimde ve kırmızımsı renktedir.
–İç organlarda görülen kistler belirti göstermeyebilir. Bununla birlikte, akciğer, karaciğer ve böbrek üzere organlarda fonksiyon kaybı ve bu bölgelerde ağrıya neden olabilir. Böbrek kistinde bulantı ve kusma da görülebilir.
Bu belirtiler kistin tipine nazaran değişebileceği üzere kistin boyutuna nazaran de farklılaşır. Karaciğer, akciğer ve böbrek üzere organlarda çok büyük boyutlara ulaşan kistler, keskin ağrılara neden olabilir. Bu ağrılar deri altında görülen çok büyük kistler nedeniyle de oluşabilir.
Bazı durumlarda bu ağrıların şiddeti artabilir. Hastaların aşikâr konumlarda durması ya da ani hareket etmesiyle ağrı şiddetlenebilir. Birtakım durumlarda ise içi sıvı dolu kistin patlaması da ağrıya neden olur. Bu durumda çok keskin ve dayanılmaz acıya sebep olan belirtiler görülebilir. Bu türlü bir durumda, hastaların vakit kaybetmeden bir sıhhat kuruluşuna başvurması gerekir.
KİST VE TÜMÖR ORTASINDAKİ FARK NEDİR?
Kist ve tümör görünüm itibariyle misal özelliklere sahiptir. Bununla birlikte, yapıları büsbütün farklıdır. Kistler de tümörler üzere uygun ya da makûs huylu olsa da birden fazla kist bedende rastgele bir hasara neden olmaz. Kistlerin daha çok deri altı ve yumurtalıklarda çıktığı söylenebilir. Birden fazla uygun huyludur ve yavaş gelişim gösterir. Genel manada öbür bir hastalığa neden olmaz.
Tümörler ise bedenin rastgele bir kısmı ve dokusunda ortaya çıkabilir. Makus huylu tümörler kanserle bağlantılıdır. Süratli bir biçimde yayılabilir ve şiddetli belirtilere neden olabilir.
KİST ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Yumurtalık ve rahim kistleri: Yumurtalıklarda oluşan folikül kistleri, korpus luteum kistleri ile rahimde endometrium katmanında oluşan çikolata kistleri bu kümeye girer. Birçoğunda öncelikle ilaç tedavisi ve takip önerilir. Zaten güzelleşmeyen kistler ise cerrahi teknikler yardımıyla çıkarılır. Yumurtalıklarda çok sayıda küçük yapılı kist gelişimi ile karakterize polikistik over sendromunda ise ilaç tedavisi ile takip bir ortada yürütülür. Birtakım durumlarda ise cerrahi operasyonlar önerilebilir.
Meme kistleri: Göğüs dokusunda oluşan kistler ağrı ve göğüs görünümündeki değişikliklerle kendini aşikâr eder. Göğüste kist tespit edildiği durumlarda kistin yeterli huylu mu yoksa makus huylu mu olduğunun araştırılmasına yönelik uygulamalar yapılır. Düzgün huylu kistlerde takip önerilebilirken makûs huylu kistlere yönelik onkolojik tedavi başlatılır.
Böbrek kistleri: Böbrekte kist oluşumu yüzey katmanında yahut organın iç kısmında gerçekleşebilir. Polikistik böbrek hastalığı formunda birden fazla küçük yapılı kistin varlığı da kelam konusu olabilir. Kistlerin organın çalışma kapasitesi üzerindeki tesirleri ve kanserleşme eğilimleri belirlenerek tedavi planı buna nazaran şekillendirilir.
Beyin kistleri: Araknoid kist olarak da isimlendirilen beyinde kist oluşumu, doğumsal yahut sonradan gelişimli olabilir. Psikiyatrik hastalıklar üzerinde de tesirli olduğu düşünülen beyin kistlerinin tedavisi bulunduğu bölgeye nazaran cerrahi teşebbüsler yahut baskılayıcı ilaçlar ile şekillendirilir.
Deri altı ve deri üstü kistleri: Derinin çeşitli katmanlarında oluşabilen kistler gözle görülebilir olmaları nedeniyle çarçabuk teşhis edilirler. Bu kistlerin birçoğu kolay ve kısa süren cerrahi operasyonlar ile küçük kesiler açılarak çıkarılır ve patolojik incelemeye gönderilir.
Hidatik kistler: Bedende oluşabilecek en tehlikeli kistler olan hidatik kistler; akciğerler, karaciğer ve kalp üzere dokularda önemli boyutlu aksiliklere neden olur. Köpek dışkısında bulunan tenya yumurtalarının besinler ve hijyenik olmayan sular ile insan bedenine girmesi sonucunda gelişen bu hastalık ağır ve sinsi bir formda ilerleyerek hayati risk oluşturabilir.
KİST TANISI NASIL KONUR?
Kist teşhisinde öncelikle fiziki muayene sırasında hastalarda hangi belirtilerin görüldüğüne bakılır. Boyut olarak büyük kistler ağrı üzere aşikâr semptomlara neden olabilir. Bu belirtilerin bedende nerede görüldüğü de epey kıymetlidir. Ayrıyeten, deri altı ya da üstünde ortaya çıkan şişlikler kistin daha kolay tespit edilmesini sağlar.
Özellikle iç organlarda meydana gelen kistler için teşhis sürecinde görüntüleme formüllerinden yararlanılır. Ultrasonografi, kesin teşhis için öncelikli olarak kullanılan metottur. Yumurtalık kistleri başta olmak üzere karaciğer, akciğer ve böbrek kistlerinin teşhisinde ultrasonografi usulüne başvurulur. Bu sayede, kistin tam pozisyonu ve boyutları hakkında ayrıntılı bilgi elde edilebilir.
Bazı durumlarda ise hiçbir belirti göstermeyen kistler tesadüfen keşfedilir. Bu durumda, hastalar, farklı bir nedenle sıhhat kurumuna başvurmuş olabilir. Kistin boyutu ve pozisyonuna nazaran önemli bir rahatsızlığa neden olabileceği durumlarda cerrahi sistemlerden faydalanılır.
KİST NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Kistlerde tedavi süreci, kistin hangi organ ve dokuda bulunduğuna ve tipine nazaran farklılık gösterir. Yeterli huylu olduğu tespit edilen, büyüme eğiliminde olmayan ve şahısta rastgele bir rahatsızlığa yol açmayan kistlerde ekseriyetle sistemli takip önerilir.
Muhakkak bir mühlet takip edilen ve çeşidine nazaran ilaç kullanımı ile desteklenen kist olgularında resen düzgünleşme gözlenebilir. Ancak uzun mühlet boyunca takip edilmesine karşın güzelleşmeyen, küçülmeyen yahut büyüme eğiliminde olan, kanser kuşkusu bulunduran kistler ekseriyetle doktor önerisi ile cerrahi operasyon yardımıyla çıkarılır. Deride oluşan kistler lokal anestezi uygulanarak kistin boyutuna nazaran değişen boyutlardaki kesilerle kolay formda çıkarılabilir.
Yumurtalık kistlerinde hormon ilaçları ve doğum denetim haplarının kullanımı ile kist oluşumuna yol açtığı düşünülen adet düzensizliği üzere aksilikler ortadan kaldırıldıktan sonra birkaç ay müddet ile kistler takip edilebilir. Ancak belli bir müddet zarfında güzelleşmeyen ve boyutu itibariyle organların sıhhati üzerinde risk oluşturan, kısırlığa yol açan kistler uygun cerrahi teknikler yardımıyla alınmalıdır.
Konumu itibariyle çıkartılamayacak konumda bulunan yahut operasyonun tehlike arz ettiği hassas bölgelerde oluşan içi sıvı dolu kistlerde bir iğne yardımıyla kistin içi boşaltılabilir. Cerrahi operasyon yardımıyla alınan tüm kistler ve iğne yardımıyla boşaltılan kistlerde kistin içerisinden boşaltılan sıvı örnekleri kesinlikle patoloji laboratuvarlarına inceleme için gönderilmeli ve çıkacak sonuca nazaran sonraki tedavi planı belirlenmelidir.
Eğer siz de bedeninizin rastgele bir organ yahut dokusunda kist olduğunu öğrendiyseniz, tespit edilen kist hakkında ayrıntılı formda muayene ve taramadan geçmek üzere bir sıhhat kuruluşuna başvurmalısınız. Yapılacak teşhis testleri sonucunda kistinizin tipi ve neden olabileceği aksilikler belirlendikten sonra doktorunuzla birlikte tedavi ve takip sürecinizi planlayabilirsiniz.