Prostat organı erkeklerde bulunan, idrar kesesinin sonunda, idrar yapma kanalını saran, aslında erkek üreme sisteminin bir modülü olan, ceviz büyüklüğünde bir bezdir. Prostat spermleri taşıyan sıvıyı salgılar. Tıpkı vakitte üretra ismi verilen, idrarın bedenden atılmasını sağlayan kanalı da sarmalar.
Erişkin bir erkekte yükü 25-30 gram olan ve semen sıvısının üretimine katkıda bulunan prostat bezi, 40’lı yaşlardan itibaren büyümeye başlar.
Olağanda bir kestane büyüklüğünde olan prostat bezi, bir mandalina hatta portakal büyüklüğüne erişebilir ve bu durum ‘İyi huylu prostat büyümesi (Benign prostat büyümesi-BPH)’ olarak isimlendirilir. Uygun huylu prostat büyümesi ile prostat kanseri farklı hastalıklardır. BPH prostat kanserine yol açmazken, her iki hastalık bir ortada bulunabilmektedir.
PROSTAT BÜYÜMESİ NEDEN OLUR?
Prostat, erkeklerde mesane çıkım bölgesinde yer alan ve içinden idrar kanalının geçtiği bir organdır. Prostatın 50 yaş öncesi erkeklerde yaklaşık 20 ila 30 mililitre ortasında bir hacme yahut öbür söz ile 20-30 gram yüke sahip olması beklenir. Prostat organı hormonların tesiriyle yaş ilerledikçe az yahut çok büyür. Kimi erkeklerde bu büyüme minimal seviyede kalırken, kimilerinde prostat yüzlerce grama ulaşabilir.
Prostatın büyümesi sağlıklı erkeklerde kaçınılmaz bir durumdur denebilir. İçinden geçen idrar kanalını tıkayıp idrarla ilgili sorunlara yol açmadığı sürece yahut içinde kanser hücresi barındırmadığı sürece, prostatın büyümesini yaşlanmanın olağan bir sonucu üzere düşünebiliriz.
Fakat büyüme ile birlikte ortaya çıkan idrar problemleri bilhassa 50 yaşın üstündeki erkeklerde bir hastalık tablosuna yol açabilmektedir. Prostatın büyümesi için iki temel sebep; yaşlanma ile birlikte ortaya çıkan bir grup biyolojik değişikliklerin ve erkeklik hormonlarının prostat üzerindeki uyarıcı tesiridir.
Ailesel yatkınlık üzere diğer sebepler de sayılabilir. Sonuç olarak, prostat büyümesi bireye özel birçok faktöre bağlı ortaya çıkar lakin yaşla bir arada tesirini göstermeye başlar. Bunu, kişinin saçlarının dökülmesine ya da ağırmasına benzetebiliriz; az ya da çok her erkekte ortaya çıkabilir, ilerleyişi bireyden bireye farklılık gösterir, herkesin kendi vücuduna has sebepleri vardır, ailesel yatkınlık tesirli olabilir, tek bir nedene bağlamak gerçek olmaz, ve kayda paha bir önleyici sistemden bahsedilemez.
PROSTAT BÜYÜMESİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
-Sık idrara çıkma
-Ani idrar yapma isteği
-İdrar kaçırma
-İdrar yaparken yanma ve sızı hissinin olması
-İdrar kuvvetinin ve kalınlığının azalması
-İdrarı başlatmakta güçlük
-Kesik kesik idrar yapma
-İdrarın sonunda damlama
-İdrarı tam boşaltamama hissi
-İdrarda kan
İYİ HUYLU PROSTAT BÜYÜMESİ NEDİR?
İyi huylu prostat büyümesi prostat dokusunun kanserleşme olmadan büyümesi manasına gelir. Kanser olmadığı için, öteki organlara dağılma-yayılma ve bu açıdan ölümcül olma riski yoktur; ancak idrar kanalını tıkayacağı için idrar yapmakla alakalı zorluklara neden olacaktır. Daha da değerlisi, mesanenin ve böbreklerin işlevlerini bozabilecektir.
İyi huylu prostat büyümesi her vakit tedavi gerektirmeyebilir. Bazen yalnızca sistemli denetimlerle takibi yapılabilen hastalıkta tedaviye ne vakit başlanması gerektiğine test sonuçlarını pahalandıran tabip karar verecektir. Şahsa nazaran tedavi formu değişebilmektedir. Günümüzde prostata bağlı tıkanıklıkların tedavisinde son derece tesirli ilaç tedavileri vardır. Öte yandan ilaç tedavisinin kâfi olmadığı düşünüldüğünde cerrahi gündeme gelebilir.
PROSTAT BÜYÜMESİ BÖBREK YETMEZLİĞİNE NEDEN OLABİLİR
Prostat büyümesi idrara çıkma rutininde değişiklikler ile kendini gösterir. Prostat büyümesi, bir mühlet sonra hastanın idrar yolunu tıkayarak idrar akışını engellemeye başlar. Tıkanıklığın derecesine bağlı olarak hastalarda idrar yapmayla ilgili yakınmalar ortaya çıkmaktadır. Bazen prostat belirti vermeden de büyüyebilir. Böbrek sıhhatinin korunmasında prostat sıhhati kıymetlidir. Prostat büyürken kişinin idrar yollarını da olumsuz olarak etkilemektedir.
Ani idrar tıkanması, idrar yolu iltihabı, idrar kesesi bozuklukları ve böbrek yetmezliğine kadar varabilen rahatsızlıklar hastalığın bilinen olumsuz tesirlerinden bazılarıdır. Düzgün huylu prostat büyümesinin görüldüğü bireylerde birebir anda prostat kanseri de olabilir. Prostat kanserinin kendine has erken periyot belirtileri yoktur. Hastalıkta yanlışsız tanıya ulaşmak için her iki taraftan de incelemeler yapılmalıdır.
AYAKTA İDRAR YAPMAK PROSTATI TESİRLER Mİ?
Bu soru sıkça sorulur zira ayakta idrar yapmanın prostat büyümesine neden olduğu istikametinde halk nezdinde geniş bir kabul vardır. Halbuki prostatın büyümesi idrarın ayakta ya da oturarak yapılmasından büsbütün bağımsız bir süreçtir.
Ayakta idrar yapmanın prostatı büyüttüğünü söyleyemeyiz, ancak prostat büyümesi nedeniyle idrarla ilgili şikayetleri başlamış olan şahıslarda, ayakta yahut oturarak idrar yapmak o kişinin mesanesini tam ve aktif bir halde boşaltmasını etkileyebilir. Birçok bireyde oturarak işemek, mesanenin baskı ile sıkıştırılması ve karın kaslarının daha bariz katkı sağlaması sayesinde, idrar torbasının daha yeterli boşaltılmasını sağlayabilir.
Öte yandan ayakta idrar yaptığında idrar kesesini daha yeterli boşaltılabilen hastalarla da karşılaşabilmekteyiz. Sonuç olarak, ayakta ya da oturarak işemek prostat büyümesi ile ilgili gidişatı etkilemez, ama prostat büyümesine bağlı ortaya çıkan idrar şikayetlerini, mesanenin boşaltılmasını etkilemek suretiyle, olumlu ya da olumsuz tarafta değiştirebilir.
PROSTAT BÜYÜMESİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Kişinin idrarla ilgili şikayetlerinin âlâ huylu prostat büyümesine bağlı olduğu anlaşıldıktan sonra, belirtiler tedaviyi gerektirecek seviyede ise, öncelikle çeşitli ilaçlarla prostatın gevşetilmesi (ve bazen de küçültülmesi) sağlanır. Bu sayede idrar kanalı rahatlar ve hastanın idrarını rahatça yapabilmesi mümkün olur.
Tedavi yalnızca hastanın idrarının rahatça yapabilmesini değil, birebir vakitte prostattaki tıkanıklık sebebiyle zorlanmaya başlayan mesanenin de rahatlamasını sağlar. Böylelikle, mesanenin ve sonraki vakitlerde böbreğin kalıcı ve ilerleyici halde hasar görmesi önlenmiş olur.
Hastaların bir kısmında ilaç tedavisine karşın prostat büyümesi devam edecek ve belirtiler şiddetlenecektir. Bu durumda hastaya, prostatın oluşturduğu tıkanıklığı gidermek için ameliyat yapılması gerekir. Bu ameliyatta prostatın büyüyerek idrar kanalına baskı yapan kısmının temizlenmesi ve idrar yolunun açılması amaçlanır. Bu ameliyat birçok kere endoskopik/kapalı prosedür ile, dış idrar kanalından ilerletilen aletleri kullanarak, prostat iç kısmının traşlanıp idrar yolunun açılması biçiminde uygulanır.
İyi huylu prostat büyümesi için yapılan bu ameliyatın prostat kanseri için yapılan radikal prostatektomi ameliyatı ile karıştırılmaması gerekir. Düzgün huylu büyüme için yapılan ameliyatlarda prostatın yalnızca idrar yolunu tıkayan kısmı temizlenirken, prostat kanserinde prostat organına dair bütün dokuların beden dışına çıkarılması amaçlanır. Güzel huylu büyüme ameliyatında prostatın idrar kanalına uzak kalan dış bölgesi hastada bırakılacağı için, bu bölgelerde bilahare kanser gelişme ihtimali yeniden herkeste olduğu kadar kelam bahsidir. Hastanın bu açıdan takibi ayrıyeten devam ettirilmelidir.
PROSTATTAN KORUNMAK İÇİN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Prostat büyümesini yahut (kansere karşı uygun bilinen genel risk faktörlerinden uzak kalmak bir tarafa bırakılırsa) prostat kanserini önleyecek bir yol şimdi maalesef bilinmemektedir. Üstte da değinildiği üzere, kişinin prostatının, koşullar uygunsa, vakitle büyümesi ya da vakti geldiğinde kanser olması neredeyse kaçınılmazdır. Burada değerli olan prostattaki hastalığın erkenden, yani tedavi edilebilecek kademede iken ve geri dönüşü olmayan safhaya girilmemişken fark edilmesidir.
İyi huylu prostat büyümesi sonuçta hastada idrar yapmakla ilgili belirtilere ve zorluklara neden olduğu için, bu hastalar bir halde tabibe başvuracak ve belli bir kademede tedaviye başlayacaklardır.
Prostat kanserinde ise durum kritiktir; kanser erken basamakta yakalandığında başarılı halde tedavi edilebilir ve gecikmiş tedavi birçok sefer sonuçsuz kalacaktır. Bu nedenle prostat kanserinin ilerlemeden tespit edilmesi değerlidir, lakin bu hastalık maalesef erken periyotta belirti vermez. Şayet prostat kanseri belirti vermeye başlamışsa, birçok vakit hastalık yayılmış haldedir. Kanser prostatın etrafındaki organlara ya da başta kemikler olmak üzere öteki beden bölgelerine yayıldığı vakit ortaya çıkan bu belirtiler hastalığın geç evresine rastlar, ve bu kademede tedavinin muvaffakiyet talihi düşük olacaktır. Bu sebeple, bilhassa prostat kanseri açısından riskli kümede, yani aile geçmişi olanlarda 40’lı yaşlardan, sağlıklı erkeklerde ise 50’li yaşlardan itibaren erken teşhis için tarama yollarının kullanılması çok kıymetlidir.
