PROSTAT SPESİFİK ANTİJEN (PSA) NEDİR?
PSA, Prostat kanseri erken tanısı, evreleme ve izleminde değerli bir belirleyicidir. PSA, prostat kanserinin tanısı için yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra prostat kanseri riskini de göstermektedir. Fakat spesifikliği düşüktür. PSA, serin proteaz aktivitesinde olup, prostat duktal epitel ve asinilerinden salgılanır.
PSA’nın; âlâ huylu prostat büyümesinde (BPH) geçiş bölgesinde, tümörler de ise; tümörün en fazla geliştiği çevresel bölgede nazaran daha fazla üretildiği gösterilmiştir. Kanser dokusunda daha az üretilmesine karşın, anatomik yapı bozulduğu için, asinilerden kana daha kolay karıştığı ve bu nedenle de kandaki seviyesinin arttığı gösterilmiştir.
PSA KIYMETİ KAÇ OLMALIDIR?
PSA şu pahada ise kanser değildir denilebilecek bir pahası tanımlamak zordur. PSA kıymetinin 1 ng/ml nin altında olduğu çok düşük bedellerde bile %6.6 hastada prostat kanseri bulunabilmektedir.
Bununla birlikte PSA kıymeti arttıkça kansere yakalama bahtı artmaktadır. PSA: 3,1 – 4 ng/ml ortasına ulaştığında hastaların %26,9’sında prostat kanserine rastlanmaktadır.
PSA YÜKSEKLİĞİ NEDİR? PSA YÜKSEKLİĞİ NE MANAYA GELİR?
Prostat dokusu içerisinde ve menide çok ağır ölçüde bulunan Prostat Spesifik Antijen yani PSA, kana çok az salınmaktadır. BPH denilen uygun huylu prostat büyümesinde prostat büyüdükçe PSA’nın kan kıymeti ölçülü bir ölçüde artar, olağandışı PSA artışları ise şu durumlarda görülür:
-Prostat kanseri
-Prostat iltihabı
-Prostat biyopsisi
-Prostat enfarktüsü
-İdrar yolu ameliyatları(TUR)
-İdrar retansiyonu(glob vezikal)
-Ejekülasyon
-Prostat masajı
PSA testi pahaları değerlendirilirken Total ve Hür PSA değerleri göz önüne alınmalıdır.
Kanda dolaşan PSA’nın büyük bir çoğunluğu proteinlere bağlıdır. %5-35 ortasındaki PSA ise rastgele bir proteine bağlı olmadan kanda dolaşır (serbest PSA). Prostat kanserini erken yakalamak için birinci yapılan test Total PSA bedelinin belirlenmesidir.
Normal pahaların daha üstünde ölçüldüğü durumlarda (total PSA: 4-10 ng/ml ortasında olduğunda) kanda proteinlere bağlı olmayan hür PSA seviyesine ve hür PSA’nın total PSA’ya oranına bakılır.
Serbest PSA’nın total PSA ya oranının %10 olduğu hastaların %56 sında prostat kanseri ihtimali varken oran %25 ise hastaların %8 inde prostat kanseri tespit edilir. Özetle prostat kanseri hastalarında daha düşük oranda özgür PSA bulunmaktadır.
Serbest PSA pahalarını tek başına pahalandırmak manalı sonuçlar vermez ve birinci PSA ölçümünde özgür PSA bakmak gerekmez.
Hastadan birinci defa istenen total PSA pahası olağan sonların üzerinde yüksekse (PSA: 4-10 ng/ml) total PSA seviyesine doğrulama için bakarken birlikte hür PSA ölçümü yararlı olabilir. Tekrar de bu sonuçlar prostat kanseri teşhisi koymak için kâfi değildir.
Teşhis için PSA pahaları, oranları ve muayene bulgularına nazaran hastadan prostat biyopsisi istenir.
PSA DÜŞÜKLÜĞÜ NEDİR?
PSA’nın ölçümü kan testleriyle, uzmanların gerek görmesi halinde yapılır. Bedellerin düşük olarak çıkması, son derece sağlıklı bir durumdur. Pahaların yüksek olması halinde, düşürmeye yönelik çeşitli tedavi teknikleri uygulanmaya başlanır. Düşürülmesi ile ilgili tedavi süreçlerinin olumlu sonuç verip vermediği, ileri basamaklarda PSA testleri yapılarak öğrenilebilir.
PSA KAN TESTİ NASIL YAPILIR?
PSA testi koldan alınan kan ile yapılan bir testtir. PSA testi aç ya da tok karna ve günün rastgele bir saatinde yapılabilir.
