Taliban’ın Afganistan’da kamusal alanlarda bayanları silme eforu bayan fotoğraflarının sergilendiği vitrinleri tahrip etmesiyle başladı. Taliban, cadde ve sokaklardaki bayan tasvirini yok etme isteğiyle ilgili son uygulaması ise cansız modellere yönelik oldu.
ABD’li Business Insider isimli kuruluş, Taliban’ın cansın modelleri neden yok etmek istediğini ve bunun Afganistan’daki hem erkeklerin hem de bayanların hayatlarını nasıl etkilediğini öğrenmek için ortalarında bir dükkan sahibi ve Afgan doğumlu bir akademisyenin de bulunduğu Kabilliler ile röportaj yaptı.
Taliban, dükkan sahiplerinin modellerinin başlarını çıkarmaları yahut hepsini ortadan kaldırmaları gerektiğini duyurdu. Lakin birkaç işletmeci, modellerini sağlam tutmalarına müsaade vermesi için Taliban’a yalvardı.
Taliban bunu kabul etti, ancak tüm modellerin yüzlerinin kapalı olmasını istedi. Bu türlü bir dükkan sahibi Faysal Aziz,. Mart ayında Dartmouth College’da siyaset bilimi ve hükümet okumak için ABD’ye gelmeden evvel, klasik Afgan kıyafetleri satan bir aile şirketi işletiyordu.
Azizi, Insider’a Taliban’ın model kullanımını büsbütün yasaklamaya çalışmadan evvel mahallî halkı modellerin fotoğraflarını gösteren pankartları bozmaya zorladığını söyledi. Taliban, İslam hukukunun katı yorumlarına nazaran, insan formundaki heykellerin ve fotoğrafların yasak olduğuna inanıyor.
“AŞIRILIK YANLISI BİR İDEOLOJİNİN PARÇASI”
Ancak, Maryland Loyola Üniversitesi’nde çağdaş Ortadoğu tarihi profesörü olan Afgan doğumlu Bahar Ululuğu üzere uzmanlar, modelleri tahrif etme hareketinin, şahsî özgürlüklere saldırmak ve Afganistan’daki hayatı rastgele bir olağanlık görünümünden kurtarmak için aşırılık yanlısı bir ideolojinin modülü olduğuna inanıyor.
1979’daki Sovyet işgalinden sonra Afganistan’dan kaçan Ululuğu, “Geçmişin en muhafazakar Afgan rejimleri altında bile, modeller kentsel peyzajın ayrılmaz bir kesimiydi.” diye konuştu.
Diğer taraftan, Afganistan’daki birtakım dükkan sahipleri, modellerin yüzlerini gizlemek için alüminyum folyo yahut boya kullanırken, Sevgilisi hala modellerin şık görünmesinin değerli olduğunu düşündüğünü söyledi. Afganistan’daki kardeşlerinin yardımıyla dükkanı ABD’den yönetmeye devam ettiğini belirten Sevgilisi, “Vitrin modeller, mağaza sahipleri için pahalı bir eserdir. Her birinin maliyetinin 200 ila 300 dolar ortasında. Başlarındaki kumaşların, maske üzere görünmesi için elbisenin rengiyle eşleştirmeye çalışıyoruz. Plastik bir poşet koyamayız. Birini kaçırmışsınız üzere görünüyor.” dedi.
SATIŞLARIN YARISINDAN FAZLASI DÜŞTÜ
Azizi, ayrıyeten dükkan sahipleri onu modaya uygun göstermeye ne kadar uğraşırsa uğraşsın başları gizlenen mankenlerin alışveriş yapanları makûs etkilediğini söyledi. Sevgilisi, kısıtlamaların başlamasından bu yana dükkanındaki satışların yüzde 50 ile yüzde 70 ortasında düştüğünü kelamlarına ekledi.
Son olarak, modellerin buzdağının görünen kısmı olabileceğini söyleyen Sevgilisi, Taliban’ın vakit içinde daha fazla kısıtlama getirmesini beklediğini belirterek, “Yerel iktisat için Taliban’ın halka uygun davranması gerekiyor. Lakin istikrara kavuştuklarında, üç yahut dört yıl içinde, her şeyi yasaklayacaklar.” dedi.
Celali ise Taliban için planın bayanları daima olarak kamusal alandan silmek olduğunu söyledi. Modelleri, bayanlara ve bayanların kamusal alandaki varlığına yönelik daha geniş çaplı taarruzun bir öbür örneği olarak niteleyen Ululuğu, “Afganistan’da bir bayan olmak, eğitim, istihdam, hareket özgürlüğü ve temelde hiçbir olağanlık duygusu olmadan mesken mahpusunda olmakla muadil olacak.” tabirlerini kullandı.
